به گزارش دامپزشک نیوز به نقل از مهر، با پایان یافتن فصل حضور پرندگان آبزی و کنار آبزی در پهنه خلیج گرگان، روایت تلخ مرگ و میر پرندگان به پایان رسید.
براساس گزارشات ارائه شده از سوی سازمان محیط زیست طی دو سال گذشته و در موسم زمستان گذرانی پرندگان قریب به ۸۵ هزار قطعه انواع پرندگان تلف شدند هرچند که به گفته مدیرکل روابط عمومی سازمان محیط زیست تعداد دقیق تلفات تا پایان هفته اطلاع رسانی خواهد شد.
علیرغم اینکه سازمان دامپزشکی به عنوان متولی اصلی اعلام دلایل مرگ و میر حیات وحش در کشور، علت این تلفات را بوتولیسم عنوان کرده اما طی سه ماه اخیر که شاهد مرگ پرندگان بودیم محققان و اساتید بسیاری، موارد مطرح شده از سوی سازمان دامپزشکی را نپذیرفتند.
ارائه ادله و فرضیات از سوی برخی از اساتید دانشگاهی مبنی بر اینکه علت مرگ پرندگان بیماریهای دیگری همچون پاستورلوز (وبای ماکیان) است به تردید در خصوص بیانیه رسمی دامپزشکی افزوده است.
۳۰ گونه پرنده تلف شدند
رئیس اداره حیات وحش اداره کل محیط زیست مازندران در خصوص تلفات پرندگان به خبرنگار مهر گفت: تلفات پرندگان از ۹ بهمن ۹۹ آغاز و تا روزهای هفتم و هشتم فروردین امسال هم شاهد تلفات پرندگان در خلیج گرگان و میانکاله بودیم زیرا حدود پنج درصد از پرندگان (بیشتر فلامینگو و کاکایی‌ها) در منطقه بوده و روزانه کمتر از ۱۰ قطعه تلفات داشتیم و از روز نهم به بعد مرگ و میر به صفر رسید.
کوروس ربیعی با بیان اینکه پیک تلفات پرندگان در اواسط اسفندماه اتفاق افتاد، افزود: پرندگان در سطح آب تلف شده و در روزهای بعد لاشه‌ها به کناره‌ها می‌آمد و جمع آوری می‌شد.
وی اضافه کرد: بیش از ۳۰ گونه مختلف پرنده در این واقعه تلف شدند که ۹۳ درصد آنها چنگر معمولی، سه درصد انواع مرغابی‌ها، ۲.۵ درصد فلامینگو و یک درصد سایر پرندگان مانند کشیم، باکلان‌ها و دیگر کنار آبزیان بود.
ربیعی گفت: از شروع تلفات تا خاتمه آن دو ماه به درازا کشید و در ابتدا تلفات با هشت قطعه شروع شده و در خاتمه آن هم با همین رقم به پایان رسید و با برگشت پرندگان، تلفات متوقف شد.
وی در خصوص علت اعلام شده تلفات، توضیح داد: چندین مرحله نمایندگان سازمان دامپزشکی کشور و استان نمونه برداری کرده و آزمایشات مسمومیت محیطی را تأیید کرد.
ربیعی تصریح کرد: شیوه، زمان، مکان و علائم و رفتارها مشابه سال قبل بود و گونه‌هایی که تلف شده بودند هم همان گونه‌ها بودند.
بوتولیسم پذیرفتنی نیست
دامپزشک معتمد اداره کل حفاظت محیط زیست مازندران هم در این خصوص به خبرنگار مهر گفت: در تلفات اخیر پرندگان از ما درخواست نشد که در بررسی روند مرگ و میر حضور داشته باشیم و مسئولان بیان کردند که متولی بیماری دامپزشکی است.
بهرنگ اکرامی افزود: هم اکنون دامپزشکی مصر است که علت تلفات بیماری بوتولیسم بوده و بسیاری هم با این نظر هم عقیده نیستند.
وی گفت: بنده در تلفات سال ۹۸ نمونه برداری و کالبدگشایی کرده و علائم بیماری وبای پرندگان را مشاهده کردم.
اکرامی عنوان کرد: شواهد به بیماری پاستورلوز پرندگان بیشتر نزدیک است.
وی بیان کرد: دو سال است که سازمان دامپزشکی بر روی بوتولیسم پافشاری کرده و اصرار می‌کند که آزمایشگاه‌های آنها مجهز بوده و اشتباهی روی نداده است.
اکرامی توضیح داد: پاستورلوز یک بیماری میکروبی است که از طریق آزمایشات کشت میکروبی تشخیص داده می‌شود ولی بوتولیسم یک نوع بیوتوکسین بوده که از طریق میکروب خاص تولید می‌شود.
یکی از علائم بوتولیسم کنده شدن راحت پر و بال پرندگان تلف شده است در حالی که این مسأله مشاهده نشدوی اضافه کرد: تشخیص بوتولیسم در آزمایش‌های سم شناسی از طریق تزریق سم به موش و دیدن علائم اتفاق می‌افتد و پروسه طولانی دارد ولی پاستورلوز از طریق کشت مستقیم و کالبدگشایی از مغز و کبد قابل تفکیک است و سریع‌تر تشخیص داده می‌شود.
اکرامی گفت: از دلایل اینکه بوتولیسم پذیرفتنی نیست این است که بوتولیسم سبب شل شدن بال و گردن پرندگان شده و بال و پرها به راحتی کَنده می‌شود در صورتی که در گزارشات محیط زیست اشاره‌ای به ریختن پر پرندگان نشده است.
وی افزود: همچنین حیواناتی که از لاشه‌های پرندگان استفاده می‌کنند، کمتر دچار مرگ و میر شده‌اند.
اکرامی توضیح داد: مبحث بوتولیسم برای ماهی‌ها مطرح نیست ولی آنها می‌توانند حامل اسپور باشند که در صورتی که بمیرند در بدن آنها رشد کرده و پرنده‌هایی که از آنها تغذیه می‌کنند، می‌توانند به آن مبتلا شوند.
وی با بیان اینکه سال بعد احتمال تکرار تلفات فراوان است، در مورد راهکار گفت: اول باید علت درست بیماری را تشخیص داد و بعد راهکارهای کنترل و پیشگیری ارائه کرد.
اکرامی عنوان کرد: اگر وبا عامل بیماری باشد باید راه‌های ورودی عوامل بیماری‌زا به خلیج را بررسی کرد زیرا عامل بیماری‌زا از یک کانون وارد خلیج می‌شود.
وی افزود: عامل بیماری وبا، گنداب فاضلاب‌های خانگی، فاضلاب کشتارگاه‌ها و مرغداری‌های موجود در محدوده نوکنده، گلوگاه و بهشهر است که وارد آن می‌شود و اینکه کانون بیماری از سمت ورود گنداب شروع شده، وبای پرندگان را تأیید می‌کند.
تلفات محصول عوامل مختلف است
عضو هیئت علمی گروه محیط زیست دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان هم در خصوص علل تلفات و وضعیت خلیج گرگان به خبرنگار مهر گفت: خلیج گرگان با مشکلاتی همچون ورود پساب و فاضلاب‌های خانگی، استقرار کشتارگاه‌ها و مرغداری‌ها در اطراف آن، ورود سیلاب همراه با سموم کشاورزی و غیره روبرو است.
حمیدرضا رضایی افزود: در چند سال اخیر هم به دلیل کاهش بارندگی در محدوده ولگا و تغییراتی اقلیمی در محدوده خلیج بارندگی کاهش یافته و سبب کاهش سطح آب دریا و خلیج شده است.
وی بیان کرد: همه این عوامل می‌تواند به صورت مستقیم و غیرمستقیم، جانور را مستعد مرگ کرده تا عوامل بیماری زا راحت تر روی آن تأثیر بگذارد.
رضایی گفت: شبه جزیره میانکاله و خلیج گرگان یکی از تالاب‌های بین‌المللی بوده که پناهگاه حیات وحش است و پرندگان زمستان گذران زیادی به آنجا مهاجرت می‌کنند.
وی با اشاره به تلفات دو سال اخیر افزود: دامپزشکی کشور علت تلفات را بوتولیسم اعلام کرده در صورتی که بسیاری از دامپزشکان آن را نپذیرفتند.
رضایی با بیان اینکه مجموعه‌ای از عوامل می‌تواند در این مسأله نقش داشته باشد، گفت: تنوع گونه‌های تلف شده هم متفاوت بوده است.
وی اظهار کرد: وقتی پرنده تلف می‌شود پرندگان دیگر مانند کاکایی‌ها و پرندگان شکاری شروع به خوردن آن می‌کنند ولی آنها تلفات کمی دارند در حالی که اگر سم علت بیماری باشد باید در آنها هم تأثیر گذاشته و به نظر می‌رسد عوامل بیماری زای دیگری هم وجود داشته باشد.
رضایی گفت: اگر وبای پرندگان علت تلفات باشد دفن کردن آن در کنار تالاب کار درستی نیست زیرا آنها باقی مانده و به دیگر نقاط منتقل می‌شوند.
وی در خصوص راهکار اضافه کرد: باید فاضلاب‌های بخش صنعتی و کشتارگاه‌ها و پساب‌های خانگی و دامداری‌ها را کنترل کرد تا وارد تالاب نشوند.
رضایی عنوان کرد: اگر بوتولیسم علت بیماری باشد باید عوامل پیدایش آن مانند ورود سموم و فرسایش خاک را برطرف کرد که البته اینها همگی مُسکن موقتی هستند.
چندین مرحله آزمایش شد
مدیرکل دامپزشکی گلستان هم به خبرنگار مهر گفت: براساس آزمایشات مرکز بیماری شناسی سازمان دامپزشکی، علت تلفات پرندگان در پهنه آبی خلیج گرگان بوتولیسم است که دامنه اثرگذاری این باکتری فقط به پرندگان محدود نشده و حتی شامل ماهیان هم می‌شود.
غلامرضا محرابی افزود: وجود باکتری «کلوستریدیوم بوتولینوم» در نمونه لاشه پرندگان جمع آوری شده از میانکاله و خلیج گرگان به اثبات رسیده که تزریق آن به موش آزمایشگاهی منجر به مرگ این گونه‌ها شد.
محرابی گفت: افزایش سطح مواد آلی در داخل آب تالاب میانکاله، میزان اکسیژن را در سطح این منبع آبی کاهش می‌دهد و با چنین شرایطی احتمال تکثیر میکروارگانیسم های تولیدکننده بیوتوکسین بیشتر خواهد شد.
مدیرکل دامپزشکی گلستان بیان کرد: هم اکنون که پرندگان رفته‌اند تلفات به صفر رسیده و اگر وبا بود باید تلفات در پرندگان بومی دیگر ادامه می‌یافت.
با وجود همه اظهارنظرها در خصوص علت مرگ و میر ده‌ها هزار پرنده مهاجر در خلیج گرگان و میانکاله، در حال حاضر اولویت نخست یافتن راهکارهای عملی، اجرایی و غیرشعاری برای جلوگیری از تکرار این فاجعه در سال‌های آینده است و اینکه برخی از مدیران وقوع این رخداد در سال آینده را حتمی می‌دانند برای جامعه قابل قبول نیست و نوعاً پاک کردن صورت مسئله محسوب می‌شود.
فرصت زمانی ۱۰ ماهه پیش رو تا موعد ورود پرندگان فرصت مناسبی است که محیط زیست کشور به عنوان متولی اصلی مدیریت حیات وحش راهکارهای جدی برای جلوگیری از تکرار این واقعه تلخ ترسیم کند.
