به گزارش خبرنگار دامپزشک نیوزـ صنعت اسب یکی از صنایع پول ساز و ارزشمند در جهان است ؛ با توجه به ارزش بالای اسب ها که گاه تا میلیارد ها تومان میرسد ، مسئولیت و وظیفه دامپزشک به شدت افزایش میابد . یکی از مهم ترین وظایف دامپزشک در این صنعت ، نهایت تلاش برای جلوگیری از ابتلای حیوان به هر نوع بیماری و در صورت ابتلا ، درمان در اسرع وقت و با کمترین اثر سوع بر حیوان است ؛ با آنکه همیشه بهترین درمان پیشگیری است اما نمی توان از همه موارد اضطراری اسب پیشگیری نمود، از این رو رابطه نزدیک کاری با یک دامپزشک حاذق درکاهش این خطرات و رفع انواع موقعیت های سخت، کمک کننده است. هدف از این بررسی ارائه راهبرد مناسب در زمانی است که اسب در وضعیت اورژانس قرار می گیرد. در ادامه برخی از موارد اورژانسی شایع در اسب ها و شیوه مقابله با آنها را بررسی خواهیم کرد:
مشكلات شكم
درد شكم در اثر عوامل زير ممكن است ايجاد شود:
1- نرسيدن آب كافي به بدن 2- تغيير در تغذيه 3- تغيير در آب و هوا مخصوصا تغييرات ناگهاني 4-بيماريهاي مشترك و اپيدمي(اغلب عفونتهاي تنفسي) 5- ورود يكدفعه مواد زائد حجيم بدرون شكم كه فيبروزكننده است( مثل تكه هاي پارچه) 6- تغيير در تمرينات ورزشي روتين7- وجود استرس كه اغلب در شست وشوي اسب رخ ميدهد و ديگر موقعيتها.
* علت بسیاری از موارد مرگ و مير در اسبها مشكلات شكمي انهاست.
نشانه هاي درد شكم شامل:
1- غلت زدن و با پا زدن به شكم 2-افسردگي / بي اشتهايي/تعريق و بيقراري 3- بلند شدن و خوابيدن مكرر 4- اسهال و يا مدفوع سفت يا عدم وجود مدفوع
درمان
ميتوانيم اجازه دهيم كه اسب دراز بكشد اما نبايد بگذاريم اسب غلت بزند. ( اين عمل احتمال نياز به جراحي را بيشتر میكند) .
نباید به مدت طولانی اسب را راه ببريم چرا كه اين کار ميتواند حتي مضر هم باشد.اسب مريض نياز به استراحت دارد.اگر اسب شديدا درد دارد( يا درد ملايم بيشتر از 2 ساعت) يا كاملا بي اشتها و يا ضربان قلب بالاي 60 در دقيقه دارد بايستي با دامپزشك تماس بگيريد.
اگر اسب شما شديدا درد دارد بهتر است از يك مُسَكن قبل از انتقال به اسبكش استفاده كنيد.درد اسب در اسب كش ممكن است باعث بيقراري او و اسيب يا پارگي و تروما كه حتي منجر به مرگ شود گردد.
تقسيم بار(بيماريهاي پرخوري) :
اين بيماري اغلب در نتيجه فرار اسب از اصطبل خود و چريدن او براي چندين ساعت در مكاني پر از علوفه ايجاد ميگردد.
اسبها ميتوانند بعد از خوردن حدودا 10-15 پوند علوفه تحت تاثير قرار گيرند كه البته این میزان به سايز اسب و تغذيه هميشگي و نرمال او بستگی دارد.
اگر مشكل زود تشخيص داده شود احتمال درمان وجود دارد . بنابر اين اگر اسب در مان نگردد و پر خوري ادامه يابد اختلال در فلور معده روده اي او منجر به كوليك يا لامينيتس مي شود.
در صورتيكه از ملين يا روغن معدني ويا مايعات و ضد التهابها استفاده گردد ، درمان بيماري پر خوري اسب اغلب موفقيت اميز است .
لنگش و عدم تحمل وزن
يكي ديگر از موارد اورژانس لنگش است كه ممكن است در اثر عوامل زیادی بوجود ايد.در اين حالت اسب از ايستادن امتناع مي كند و يا تحمل وزن روي چهار دست و پايش را ندارد.
ممكن است اين مسئله به تنهايي يا همراه با عفونت مفصل يا پارگي تاندون يا التهاب آنها باشد.
بهتر است اسب در اين زمان كه تحمل وزن خود را ندارد حركت داده نشود.
اگر دامپزشك نتواند به بالين اسب شما بيايد بايستي با اسبكش او را حمل كنيد كه آن هم ممكن است آسيب زا باشد بنابراين بسيار مهم است كه عضو اسيب ديده را بوسيله پوششي ضخيم و محافظي مناسب و يا با بستن آتل در مچ يا سم اسب ساپورت كنيد .
بدون اين احتياطات يك آسيب يا شكستگي قابل درمان ممكن است تبديل به مشكل غير قابل درمان گردد . بنابراين اين نوع لنگش بايستي در بين لنگشهاي اورژانسي قرار گيرد.
Tying-up سندرمي است كه اسب تا مدت زماني بعد از سواري قادر به حركت نيست.
اين مشكل زماني رخ ميدهد كه اسب قبل از تمرين خوب گرم نشده يا اسبي كه از نظر تمرين و وزش ضعيف است يا در مورد اسبي كه مدتها بدون تمرين خوابيده ولي رژيم پر از كربو هيدرات دارد.
اگر شما مشكوك به اين مشكل در اسب خود هستيد لازم است اسب فورا استراحت كند و تمرينات فشرده و سخت نداشته باشد .بهتر است او را در نزديكترين محل ممكن قرار داده و رويش را جل كنيد و با دامپزشك تماس بگيريد .ادامه تمرين براي اسبي كه از اين مشكل رنج ميبرد ممكن است منجر به صدمه غير قابل برگشت به عضله او شود.
انسداد راه هوايي فوقاني
برخلاف آنچه كه اغلب عقيده دارند ، اسبها مستعد ابتلا به مشكلات تنفسي هستند . انسداد راه هوايي فوقاني اغلب در نتيجه موقعيتهايي است از قبيل زمانيكه غدد لنفي اطراف تراشه بزرگ متورم و پر از ترشح ميشوند.
غدد لنفاوي ميتواند بر روي راه هوايي فشار وارد كرده و موجب كلاپسس آن گردد.
اين موقعيت باعث محدود شدن ورود هوا شده و توانايي تنفس را مختل ميكند .اسبهايي با نشانه هايي از تورم گلو بايستي توسط دامپزشك دائما كنترل گردند.ممكن است لازم باشد براي جلوگيري از خفگي اسب براي مدتي تراكئوستومي صورت گيرد .
انسداد مري(خفگي)
خفگي بوسيله فاكتورهاي مختلفي ايجاد ميشود . اغلب در اثر بسيار سريع خوردن علوفه و غذاي سخت و حجيم و يا وجود زخم در مري ایجاد.می گردد. دليل ديگري از خفگي زماني است كه اسب بعلت وجود دندانهاي پوسيده ، قادر به جويدن درست غذاي خود نباتشد
دلیل ديگر خفگي ، زماني است كه مري انسداد داشته و اسب قادر به بلع نيست و علوفه و مواد خورده شده را از دهان يا بيني به بيرون مي ريزد .
تعدادي از اسبها ممكن است اين عمل را انجام ندهند و به خوردن ادامه دهند كه بازهم ممكن است منجر به اسپيراسيون و پنوموني گردد.در نتيجه اگر علت ايجاد خفگي درمان نگردد نكروز مري رخ داده و ممكن ا ست منجر به مشكلات مزمن ديگر يا عفونت غير قابل كنترل و شديد گردد .
پارگي و زخمهاي سوراخ كننده
اسبها ميتوانند بدون اينكه دچار مشكل عمده اي شوند حجم بالايي از خون را از دست بدهند. وقتي اطراف اصطبل را نگاه كنيم شايد حتي ميزان كمي خون بنظر زياد برسد بايد با يك فشار بانداژ يا فشار بر روي منطقه آسيب ديده آن را كنترل نمود و تا حد امكان محل را پاكيزه نگهداريد.
هيچ كرم يا پمادي روي ان نماليد . روي زخم با يستي از ورود ميكروب و باكتري پاك گردد.
در زمانيكه منتظر دامپزشك هستيد لازم است محل زخم را تميز نگهداريد تا زخم از مواد خارجي دور بماند.
اگر زخم نياز به بخيه نداشته باشد شما بايد بلافاصله تميزي زخم را با هيدروتراپي و بوسيله اسپري قوي يا شيلنگ ادامه دهيد و زخم را از آلودگي پاك كرده و مواد يا موجوداتی مثل مگس و پشه را از او دور كنيد.
براي ترميم زخم بايد از موادي استفاده كنيد كه به روند بهبودي كمك كرده و ضايعه را كم ميكند .
زخمهايي كه بطور اخص در مناطقي حياتي يا در نزديكي آن مناطق هستند مثل مفاصل يا تاندونهابايد بيشتر مورد توجه قرار گيرند.
تروماي چشم
جراحات چشم در اسب اغلب اورژانسي است چرا كه از دست دادن يك چشم در اسب ميتواند براي ورزش يا مسابقات بسيار مهم باشد.
بسياري از بيماريهاي چشم بي ثبات هستند و فاصله بين درمان جراحت امروز و يا انتظار براي درمان فردا ممكن است منجر به از دست دادن چشم گردد.
عموما اسبها با زخمهاي شديد در چشم قادر به باز كردن چشم نيستند چون چشم دردناك است و ممكن است اشك كند.
ممكن است اسب به شما اجازه معاينه ندهد و اگر صبر كنيد تا اسب اجازه دهد ممكن ا ست خيلي دير شود.
ايجاد مشكل در چشم ممكن است منجر به زخم قرنيه يا پارگي و التهاب عنبيه غير قابل برگشت گردد.
در صورتيكه درمان انجام نگيرد هر كدام از اين مشكلات ممكن است منجر به از دست دادن بينايي در چشم مشكل دار شود
ميكوز كيسه حلقي
اين يك بيماري اورژانسي است كه رايج نيست. بيماري يك خونريزي مزمن بدون علت خارجي از بيني است.
بيماري بوسيله رشد قارچ در يكي از شريانهاي سر ايجاد ميگردد.قارچ يك اختلال در ديواره شريان مورد هجوم ايجاد ميكند و ميتواند منجر به مرگ در اثر خونريزي شديد شود.
هر اسب با خونريزي بيني بايد سريعا درمان شود و توسط دامپزشك معاينه شود تا معلوم گردد كه اين خونريزي از چه نوع است.براي اين منظور شايد لازم باشد يك معاينه اندوسكوپيك انجام گيرد.
زايمان مشكل
يك زايمان مشكل زماني است كه نياز به كمك است و احتمال اسيب براي ماديان و كره يا هردو وجود دارد.
اگر چه احتمال وجود زايمان مشكل در اسب نسبت به ديگر حيوانات كمتر است اما در صورت وقوع يك اورژانس به حساب مي آيد و نياز به معاينه دامپزشك دارد.
زایمان نرمال سه مرحله دارد .در مرحله اول ماديان بيقرار بوده ونشانه هايي شبيه كوليك دارد ، درد متناوب بوده و انقباضات رحمي وجود دارد.اين مرحله معمولا 1-4 ساعت طول ميكشد.
مرحله دوم با پاره شدن كيسه اب شروع شده كه منجر به هدايت كره به كانال زايمان ميشود. مرحله دوم حدود 20 دقيقه طول ميكشد و بيشتر از 1 ساعت نيست. اگر اين دوره حدود 1 ساعت بدون وجود زايمان ادامه يابد بايد با دامپزشك تماس بگيريد.همچنين اگر غشا پاره شده و يك زائده قرمز از واژن بيرون آيد بايد عمل اورژانسي انجام گيرد.
جدا شدن زودرس جفت نيز يك اورژانس است كه جفت قبل از زايمان كره جدا شده و خارج ميگردد. جفت ارگاني است كه تبادل اكسيژن براي نوزاد را در طول حاملگي فراهم ميكند و جدا شدن ان زود تر از موعد موجب قرارگيري كره در موقعيت خطرناك در عرض چند دقيقه خواهد شد.
اگر مرحله دوم بطور نرمال انجام گيرد مرحله سوم آغاز ميگردد كه منجر به زايمان كامل ميشود.
مرحله سوم عبور و گذشتن جفت بعد از تولد است. اگر 3-4 ساعت بعد از تولد اين اتفاق نيفتد ميتواند باعث التهاب و عفونت گردد كه ممكن است منجر به لامينيتيس يا احتمالا مرگ گردد.
بطور خلاصه در صورت پارگي غشا يا ادامه مرحله دوم بيشتراز 1 ساعت يا طول كشيدن كل زايمان بيشتر از 4 ساعت ، بايد با دامپزشك تماس گرفت.
اورژانس هاي كره اسب
در شرايط بسياري نياز به وجود دامپزشك و معاينه دقيق او و مراقبت كافي از كره وجود دارد.
ممكن است كه كره بطور غير فعال ايمني لازم را از طريق كلستروم از مادر بدست نياوردFPT که يا در اثر عدم وجود ميزان كافي كلستروم در بدن ماديان و يا در اثر عدم توانايي كره در نگهدار ي آن است.
يك معاينه كامل ويك تست ايمونوگلوبولين خون براي تشخيص و درمان كمك كننده است.
UROPRETONEUM بدليل پارگي حالب در حين زايمان اتفاق ميافتد.
در اين حالت اكثر كره ها كه اين علائم را نشان ميدهند 3-5 روزه هستند.اين نشانه ها شامل دفع غير طبيعي ادرار، كاهش اشتها و افسردگي است.براي كشيدن مكونيوم از كره اسب بايد از دامپزشك كمك بگيريد.
NI ايزو اريتروسيت نوزاد شرايطي است در كره كه ماديان بر عليه سلولهاي قرمز خوني كره انتي بادي توليد مي كند.
اگر چه حدود 32 گروه خوني شناخته شده براي اسبها وجود دارداما انتي ژنهاي Qa-Aa اغلب در اين مورد شناخته شده هستند.اگر ماديان اين گروه را در خون خود نداشته باشد و كره اين گروه را از اسب نر به ارث برده باشد اين موقعيت رخ مي دهد.
نشانه هاي قابل مشاهده شامل آنمي /يرقان (رنگ زرد چشم وپوست)و تنفس غير طبيعي است.
ماديان هاي داراي ريسك بالا را ميتوان از ميان انواع گروههاي خوني تشخيص داد و از بروز اين مشكل جلوگيزي كردد و با تعويض خون ميتوان درمان موفقي را براي كره تضمين کرد.
امادگي براي تنفس مكونيوم و عفونتهاي ويروسي و باكتريايي يا قارچي جفت در تمام طول بارداري براي نوزاد نارس يا سالم دائما كره را تهديد ميكند و شانس زنده ماندن را در او كم ميكند.
هر نشانه اي بعد از تولد مثل پوشش كم و كوتاه موي كره ،گوشهاي پهن و عدم قدرت مكيدن نشانه هايي از اين عارضه است.
اگر كره بنطر سالم نميرسد بايد با دامپزشك تماس بگيريد.كره اسب نرمال بايد قادر باشد بلند شده و هرچه زودتر مراقبت گردد.
شما بايد كره را از نظر رفتارهاي ذكر شده به دقت مورد مشاهده قرار دهيد و از نظر مشكل دردفع ادرار و مدفوع مورد بازرسي و معاينه قرار دهید.
گزارشگر دامپزشک نیوز: مهسا فتح آبادی
انتهای پیام/