متاسفانه مسئولان سازمان دامپزشکی کشور هنوز، عامل این مرگ و میر را به طور شفاف اعلام نکرده اما تاکید می‌کنند عامل این تلفات وسیع، شیوع آنفلوانزای فوق حاد پرندگان نبوده است؛ ویروسی که به گفته متخصصان عامل اصلی انتقال آن پرندگان مهاجر هستند؛ ویروسی که طبق اظهارات پیشین مسئولان سازمان دامپزشکی کشور، صید و شکار و تماس با پرندگان مهاجر به شیوع آن در میان این پرندگان و سپس در میان پرندگان بومی و اهلی دامن زده و علاوه بر به جا گذاشتن تلفات در میان پرندگان وحشی، خساراتی سنگین به صنعت مرغدای تحمیل می‌کند.
سازمان دامپزشکی کشور تا سال 96، بارها طی هشدارهایی به سازمان حفاظت محیط زیست، صدور مجوز شکار در فصل زمستان گذرانی را منع کرده و هرگونه شکار و صید پرندگان مهاجر را عامل شیوع ویروس آنفلوانزای فوق حاد پرندگان اعلام کرده بود که طبیعتاً سازمان حفاظت محیط زیست هم در پی این هشدارها صدور مجوز شکار پرندگان را متوقف کرده بود اما از سال گذشته سازمان دامپزشکی هشدارهای سال‌های قبل را اعلام نکرد و مسئولان محیط زیست با این توجیه که صدور مجوز شکار پرندگان مهاجر منعی ندارد برای شکار این پرندگان پروانه صادر کردند.
اینکه آیا امکان مرگ و میر پرندگان مهاجر در تالاب میانکاله بر اثر شیوع آنفلوانزای فوق حاد پرندگان وجود دارد یا نه پرسشی است که هرچند مسئولان سازمان دامپزشکی به آن پاسخ منفی می‌دهند اما برخی کارشناسان محیط زیست به احتمال قوی مثبت بودن آن باور دارند.
انکار آنفلوانزای فوق حاد پرندگان مسبوق به سابقه است
محمدعلی یکتانیک، کارشناس محیط زیست در این باره می‌گوید: سال 95 بروز آنفلوآنزاى فوق حاد پرندگان على‌رغم گستردگى در سطح کشور و اعلام وضعیت فوق العاده در ١٣ کشور اروپایى و آسیایى در میان جامعه شکارچیان ایران قویا و مستمر تکذیب می‌شد؛ با وجود تلفات شدید بین پرندگان وحشى و اهلى در نقاط مختلف، مسئولان استانى مازندران از پذیرش و اعلام شیوع آنفلوآنزا فوق حاد پرندگان در این استان سر باز میزدند تا نهایتاًً ناچار به پذیرش و اعلام واقعیت شدند.
وی ادامه می‌دهد: سازمان حفاظت محیط زیست که متاسفانه برای شکار پرندگان مهاجر مجوز صادر کرده در صورتی که شیوع آنفلوانزا در بین پرندگان محرز شود باید نسبت به ابطال پروانه‌هاى شکار صادرشده اقدام کرده و پاسخگوی شکارچیانِ همیشه طلبکار از طبیعت آسیب‌پذیر کشور باشد بنابراین اعلام شیوع این بیماری دردسرساز است؛ متاسفانه طى سالهاى اخیر نفوذ عمیق لابى شکار در بدنه دولت به ویژه سازمان حفاظت محیط زیست منجر به پیدایش یک رویکرد تماما شکار محور شده است که سازمان حفاظت محیط زیست را در حوزه حیات وحش از یک نهاد نظارتى و حفاظتى به یک نهاد بهره بردار تبدیل کرده است.
یکتانیک یادآور می‌شود: انگیزه دیگری که برای انکار شیوع آنفلوانزا وجود دارد این است که در صورت پذیرش بروز و شیوع بیمارى آنفلوآنزای فوق حاد پرندگان مهاجر، دولت به دلیل کوتاهی در مهار این بیماری و در نتیجه وارد آمدن خسارت به واحدهاى مرغدارى زیر سؤال خواهد رفت.
مسمومیت یا ویروس؟
وی با اشاره به اینکه سازمان دامپزشکی، مسمومیت را عامل احتمالی مرگ و میر پرندگان مهاجر در میانکاله اعلام کرده است، می‌گوید: ادعا می‌کنند عامل مرگ و میر مسمومیت است و می‌گویند نمونه‌های متعددی از این پرندگان در مازندران و تهران مورد آزمایش قرار گرفته‌اند با این حال عامل سمی را تا‌کنون معرفی نکرده‌اند.
این کارشناس محیط زیست در رد احتمال مسمومیت پرندگان میانکاله می‌گوید: پرندگان تلف‌شده شامل گونه‌های متعدد با رژیم‌های غذایی مختلف هستند که در عرصه‌های وسیع برخی در عمق کم و برخی در عمق زیاد تغذیه می‌کنند. چنگر، کشیم، فلامینگو، اردکهای آب چر، اردکهای غواص، حواصیل‌ها، کاکایی‌ها و عقاب دریایى دم سفید از جمله پرندگان مهاجری هستند که در این تلفات گسترده به چشم می‌خورند؛ مرگ و میر این گونه‌های متعدد بر است مسمومیت چندان محتمل نیست.
تشابه تلفات کنونی با تلفات ناشی از آنفلوانزا در سال 95
یکتانیک علائم ظاهری مرگ دسته‌جمعی پرندگان مهاجر در میانکاله را به تلفات سال 95 در مازندران شبیه دانسته و می‌گوید: عدم تعادل، متمایل شدن گردن به عقب یا به جلو، ترشح از بینى و دهان و مرگ حداکثر تا 24 ساعت پس از بروز این علایم در میان پرندگان میانکاله مشهود است سال 95 در میان پرندگانی که در استان مازندران از بین رفتند مشاهده شد. شروع مرگ و میر پرندگان وحشى در اثر ابتلا به آنفلوآنزا در استان مازندران در سال 95 که با افت شدید دما در منطقه آغاز شد ابتدا انواع کشیم‌ها و غواص گلو سیاه را درگیر کرد، سپس به اردک سرحنایى، غازها و قوها و در مواردى حواصیل‌ها و کاکایى‌ها رسید و نهایتا در پرندگان اهلى (مرغ و اردک و غاز و کبوتر اهلى) مشاهده شد که این وضعیت با شروع وضعیت کنونی مشابهت دارد.
وی یادآور می‌شود: در همان سال 95 در بحبوحه شیوع آنفلوانزای فوق حاد مازندران، رکورد بی‌سابقه‌ای از حضور ١٢ هزار قو عمدتا از گونه قو فریادکش و سپس قوی گنگ و قوى کوچک در سرخرود و فریدونکنار مازندران ثبت و مستند شد اما آنفلوانزا، کمترین میزان تلفات را در میان این کلونى بزرگ سبب شد؛ مرگ تنها 50 قو در میان 12 هزار قو اما چرا قوهاى مهاجر سرخرود بر خلاف سایر پرندگان وحشى و هم نوعانشان در سایر مناطق از این مهلکه مرگبار آن هم نه در تالاب طبیعى، بلکه در یک محدوده شالیزاری تک محصولی برنج در زمستان سخت آن سال جان سالم به در بردند؟
یکتانیک اضافه می‌کند: کمپینى متشکل از کارشناسان آزاد و فعالان محیط زیست با حمایت مردمى سالهاست در این محدوده از کشور اقدام به تهیه و پخش خوراک براى حفظ و استمرار حضور قوها در محدوده امن 30 هکتارى وزراء محله سرخرود در طى مدت مهاجرت زمستانه این پرندگان می‌کنند؛ در سال 95 هم پخش 45 تن غلات و سبزیجات براى ١٢ هزار قو طى دو ماه و نیم صرفا هر چند صرفا به منزله تامین قوت لایموتی براى این پرندگان بود اما همین خوراک‌دهی که با حفاظت از محدوده زمستانگذرانى همراه شده بود مقاومت قوها را در مقابله با این ویروس افزایش داد.
این کارشناس محیط زیست تاکید می‌کند: تردیدى نیست در شرایطى که بنا به گفته سازمان حفاظت محیطزیست بیش از 90 درصد عرصه‌هاى تالابى کشور به طور کامل مبدل به بیابان و شوره‌زار شده، 10 درصد باقیمانده پاسخگوى تامین منابع غذایى لازم براى جمعیت‌های پرندگان مهاجر آبزى و کنار آبزى (حدود 150 گونه) نیستند که صدور نامحدود پروانه‌های شکار در زیستگاه‌های باقیمانده امکان استفاده از همین 10 درصد را هم از پرندگان سلب می‌کند و طبیعی است که متعاقب ضعف ناشى از فشار کمبود خوراک و وجود استرس در میان برخى جمعیت‌هاى پرندگان بستر فراگیر شدن بیماریهاى مختلف را فراهم می‌آورد.
وی با ابراز تاسف از شکارمحوری سازمان حفاظت محیط زیست و سکوت سازمان دامپزشکی در برابر صدور مجوز شکار پرندگان در فصل شیوع آنفلوانزا می‌گوید: وضعیت کنونی حاصل اصرار برخی مسئولان محیط زیست بر صدور مجوزهای شکار و راضی نگه‌داشتن شکارچیان است که کار را به جایی رسانده که در سطح استان پهناور مازندران حتى یک نقطه امن براى زمستانگذرانى پرندگان مهاجر به جز در همان محدود شالیزارى 30 هکتاری که برای قوها تخصیص داده شده، وجود نداشته باشد و تمام عرصه‌های آبی، شالیزارى و آب بندان‌هاى استان مازندران مبدل به شکارگاه و دامگاه پرندگان شود.
این فعال محیط زیست با بیان اینکه متعاقب چراغ سبز سازمان حفاظت محیط زیست به شکارچیان زیستگاه‌هاى حاشیه خلیج و پناهگاه میانکاله به شکارگاه و میدان تیر تبدیل شده‌اند، می‌گوید: متاسفانه این روزها در تالاب‌هاى زاغمرز، پلنگان، على جان تاش، بندرگز، و بندر ترکمن با حضور همزمان صدها شکارچى، طی قتل عامى که موسوم به قرق‌شکنى، پرندگان مهاجر به گلوله بسته می‌شوند؛ در نتیجه ناامنی این زیستگاه‌هاست که پرندگان مهاجر به ناچار در خلیج میانکاله تجمع یافته‌اند. خلیجی که در واقع بخشی از دریای خزر است و فاقد زیستگاه آب شیرین که مورد پسند پرندگان مهاجر است. خلیجی که نمی‌تواند نیازهای طبیعی این پرندگان خسته و گرسنه و آسیب‌پذیر را به طور کامل تامین کند.
وی می‌گوید: متاسفانه محیط زیست و حالا بهداشت کشورمان، تاوان توزیع نابخشودنی میلیون‌ها سلاح شکاری در جامعه را می‌پردازد؛ اشتباهی که حاصل آن ترویج ولع سیری‌ناپذیر شکارچیان برای کشتار است و صدور مجوز شکار توسط مسئولانی که راضی نگه داشتن شکارچیان از حفظ طبیعت برایشان به مراتب ارجج‌تر است.
یکتانیک در پایان با اشاره به تصمیم مرکز مدیریت بحران استان مازندران برای تعطیلی بازار پرنده فریدونکنار می‌گوید: هر چند این تصمیمی است که زودتر از اینها باید توسط سازمان دامپزشکی و سازمان حفاظت محیط زیست گرفته می‌شد تا از عرضه غیرقانونی و غیربهداشتی پرندگان مهاجر جلوگیری شود امیدواریم با هرچه زودتر اجرایی شدن تصمیم مرکز مدیریت بحران استان مازندران و تعطیلی بازار فروش پرنده در فریدونکنار، گامی در مسیر حفاظت از محیط زیست و بهداشت عمومی برداشته شود.
منبع: تسنیم
